Özet: Son yirmi yılda çok sayıda disiplinden farklı katkılarla hızla gelişmiş olsa da, Maurice Halbwachs’ın mirası halen bellek çalışmalarının kavramsal zeminini teşkil ediyor. Bellek kavramının “sosyalleşmesini” ve bugün doğa bilimlerinin sınırları içinden çıkıp sosyal bilimlerde analitik bir kavram olarak kullanılır hâle gelmesini hâlâ büyük ölçüde Halbwachs’a ve 1925 tarihli On Collective Memory yapıtına borçluyuz. Mirasının tüm güncelliğine karşın, Olick kişisel ve kolektif olanı farklı düzeylerde sorunsallaştırdığı için Halbwachs’ın bir “19. yüzyıl düşünürü” olduğunu dile getirir. Halbwachs’ın kavramsal ikilikler ve karşıtlıklarla karakterize olan mirasına baktığımızda bunu doğrulamak mümkün hâle gelir. Bellek inşası sürecinin kavranabilmesi açısından merkezî önemde olan her bir kavramsal ilişkisellik –kişisel/ kolektif, geçmiş/ bugün, kimlik/ bellek, tarih/ bellek– Halbwachs’ta birbirini dışlayan ikilikler olarak kurulmuştur. Bu makale Halbwachs’ın kolektif bellek kavramsallaştırması üzerine eleştirel bir tartışma sunmayı amaçlamaktadır. Tartışma son otuz yılda hızla gelişmeye ve kurumsallaşmaya başlayan bellek çalışmaları alanı içinden Halbwachs’ın mirasına yönelik farklı eleştiri ve revizyon önerileri aracılığıyla yürütülecektir.
Anahtar sözcükler: Bellek, kolektif bellek, Maurice Halbwachs, bellek çalışmaları
