#futbol Etiketindeki Kitaplar - 2. sayfa

Futbol âlemimizin üzerindeki gri bulut: “Büyüklük” hırsının insanı bezdiren abartıları… “Öff-sane” haline gelmiş “efsaneler”... Hakiki sevgiden uzak “taraftarlar”... “Hatice’ye değil neticeye bak” ideolojisi ve bayraktarları, kısacası.

İslam Çupi’nin 1957’den 1981’de başlayan Milliyet dönemine dek yazdığı yazılardan leziz bir güldeste... Her biri drama tadındaki maç hikâyeleri, dönemin spor yıldızlarının ve parlayan takımlarının portreleri, dünya futboluna dair gözlemler... Futbol ve spor ortamı hakkında taşlamalar... Ve tabii eski İstanbul sahneleri.

Cem Zamur’un hazırladığı bu kitapta, sanat ve kültür dünyasının dört bir köşesinden ustalar, futbol sohbeti yapıyorlar.

Bir zamanlar rakiplerine korku salan, Avrupa Kupaları'nda yarı final oynayan ilk Türk takımı olmayı başarmış bir "efsane"... Usta teknik adam Adnan Süvari, "Moskova Panteri" kaleci Ali (Artuner), "İngiliz Nevzat" (Güzelırmak), "Buldozer Fevzi" (Zemzem), "Kestane Gürsel" (Aksel), "Bombacı Halil" (Kiraz), "Çarli Çağlayan (Derebaşı)... Yıllardır 1. lig yüzü görmese de, tüm sezonların esas alındığı ezeli puan durumunda hâlâ üst sıralarda olmayı başaran bir takım...

Adana, hiçbir zaman herhangi bir vilâyet olmadı. Kendine mahsus ve 'dik'ti. 'Esprisi' olan bir yerdi. Tantanası olan bir yerdi. Behçet Çelik elinizdeki kitabın Sunuş'unda belirtiyor; Adana'yı çağrıştıran öyle çok imge var ki: Sıcak, pamuk, portakal, pamuk işçileri, tekstil, kebap, şalgam, kabadayılık, küfür, edebiyat... Veya, Can Kozanoğlu'nun 'dışardaki' Adanalı karikatürü hakkında söyledikleri: Zengin, kaba, küfürcü, kavgacı, âlemci, eğlenceli, erkek…

Yine zengin bir tarihsel döküm… Yine taşrayı ihmal etmeden, her hikâyenin, her kahramanın hakkını veren, zengin bir anlatı…

Futbolun, “kazanma” duygusunu tatmin etmeye hapsedilmiş 90 dakikalık bir itiş kakış olmadığını hatırlamak için bir fırsat: Röveşata golleri gibi estetik güzelliklerin yanı sıra, almasını bilen için, içinde sonsuz haz barındıran bir dünyanın kapısını açıyor Turgut Yüksel ve Tanıl Bora.

“Anadolu Yıldızı”… “Kırmızı Şimşekler”… “Eseses- Kikiki- Eski eski-Es”. Türkiye futbol tarihinin en büyük nostaljik kıymetlerinden biri: Eskişehirspor. Futbolda “Anadolu Devrimi”nin simgesi idi Eskişehirspor… İstanbul oligarşisine karşı çıkan ilk büyük tehditti… Altın çağındaki Eskişehirspor, 1960’lar/1970’ler dönümü Türkiye’sinde yaşanan toplumsal değişim dinamizminin, “statüko”yu sarsmaya dönük heyecanının futbol dünyasındaki temsilcisiydi, sanki…

Trabzon, son yıllarda linç girişimleriyle, cinayetlerle anılıyor; “tahrik olmaya hazır”, -hatta bunun için fırsat kollayan!-, bir şehir manzarası arz ediyor. Oysa, bu Doğu Karadeniz liman metropolünün geçmişinde köklü ve zengin bir şehir kültürü var... Bununla beraber, sarsıcı sosyo-ekonomik, etno-kültürel, politik alt üst oluşlar da var.

Vecdi Çıracıoğlu, 2009 Abdullah Baştürk İşçi Edebiyat Ödülü alan çalışmasıyla futbolumuzun benzeri olmayan bir kişiliğini resmediyor. Soyunma odalarını, başkanları, topçuları, arsaları, parayı, yalanı dolanı, endüstriyel futbola direnen bir devrimcinin romanını anlatıyor.

Ankara'nın, Türkiye'de modern kentleşmenin vitrini olarak tanzim edilmesinin üzerinden on yıllar geçti. Vitrin eskidi, kıyafetler epridi, dekor yıprandı, mankenlerin kolu bacağı koptu. Funda Şenol Cantek'in derlemesi, Ankara'nın heyecanlı modernleşme tarihi içinde 'düşkünleşmesi' hakkında bir kitap.

Kimisine göre çağdaş bir din ya da halkın afyonu. Ancak son yıllarda futbolun böyle basitçe “aşağılanmasını” doğru bulmayan, futbol evrenini bir popüler kültür olgusu olarak ele alan çalışmalar sosyoloji ve kültür eleştirisi edebiyatında yer tutmaya başladı. Bu kitapta, 18 Avrupalı ve 11 Türkiyeli yazar, sosyolog, gazeteci veya “sadece” eli kalem tutan futbolseverin katıldığı bir keşif kolu, futbolun milliyetçilikle, yerelliklerle ve politikayla ilişkisini, taraftar âlemini ve holiganizmi; kapitalistleşme/sanayileşme ve medya egemenliğinin futbola yaptıklarını; futbol mitolojisini ve sahada durduğu gibi durmayan “büyük oyun”un daha nice yüzünü, çeşitli ülkelerden özgül örneklerle inceliyor.

Kenan Başaran, erişilebilen bütün kaynakları, yerel ve ulusal basını taramakla kalmayıp, olayın çok sayıda tanığıyla görüşerek, facianın canlı bir hikâyesini anlatıyor. Sadece futbol ortamımızdaki şiddet potansiyelini değil, ülkenin yerel-bölgesel, toplumsal, mezhepsel rekabet dinamiklerini de aydınlatan bir hikâye bu.

“İlk hakemlik yıllarımda çok agresiftim. Aileme küfür edildiğini duyunca tribüne dönüp cevap veriyordum. Hakemi aslana, sahayı kafese, seyircileri de kediye benzetiyorum. Kediler maç boyunca aslana kafa tutuyor. Ama maç bitince aslan kafesten çıkıyor, seyirci hiçbir yerde yok. Olgunlaştıkça hiç umursamamaya başladım. Bana ‘ibne’ demeleri beni sadece güldürür. Ben eşcinselim, ‘ibne’ değil. Seyircinin de ‘ibnelik’ten anladığı zaten entrika çevirmek…”

Memleket futbolunun değişik yüzleri hakkında uzunlu kısalı makalelerden oluşan bir derleme. Kimisi futbol aleminin içinden kimisi dışarıdan bakışla, kimisi uzman gözüyle kimisi gönül gözüyle yazılmış... `Ne anlıyorsunuz şu oyundan?` - Futbolu anlamlandırma, futbolu sevme biçimleri... Futbola yabancı olanların yaşadığı derin mahrumiyet.

Mehmet Yüce’nin dönemin basınını tarayarak yaptığı çalışma, Osmanlı’nın son on yıllarındaki öncü “idmancı” ve “futbolist”lerin portrelerini çiziyor. İngiliz öncülerden ve ilk Osmanlı “futbolisti” Osman Efendi, Mehmet Ali Fetgeri, Ahmed Robenson, Galip Hasnun, Refik Osman, Zeki Rıza, “Bombacı” Bekir, “Arslan” Nihat gibi nispeten bilinen adlardan unutulmuşlara, elli portre.

Safter Elmas, farklı yaşlardan, farklı kademelerden, farklı “başarı” derecelerinden futbolcu ve futbolcu adaylarıyla görüşerek yaptığı çalışmada, bu ümit dünyasına tam saha pres yapıyor. Bir çocuk, futbolcu olmayı nasıl hayal eder?

Bir gün Gençlerbirliği maçına yolunuz düşerse, sürekli bağıran, kırmızı-siyah el örmesi atkısıyla "huşu" içinde takımını seyreden adama dikkat edin. O iflah olmaz romantik, nasıl bir "kârhane"de olduğuna hiç aldırmadan, yağmur demez, çamur demez gider biricik Gençler'inin maçlarına. Yetmez, arkadaşlarını da götürür. O da yetmez, etrafındakileri futbola kazandırır.