Neoliberal popülizm: 2002-2010 kamu maliyesi, finans, dış ticaret dengesi ve siyaset
Yiğit Karahanoğulları
Özet: İki dönem üst üste iktidarda kalan ve neoliberal politikaları uygulayan bir siyasi iktidarın %50’ye yakın kitlesel bir destekle üçüncü kez genel seçimleri kazanması, açıklama gerektiren bir olgudur. Bu yazıda ilgili dönem ve bu siyasi başarı, popülizm kavramı ile yorumlanmaya çalışılacaktır. Politik bir tercih olarak uygulanan bu model ne Türkiye’nin 1970’lerde ithal ikameci dönemde yaşadığı geleneksel popülizme, ne de Özal’lı yılların “yoz popülizm”ine benzeyen bir modeldir. Neoliberal popülizm olarak adlandırılacak olan bu modelde, emekçi kitlelerin tüketimi konjonktürel olarak artabilmiş, özel sektörde kârlar konjonktürel olarak yükselebilmiştir; şaşırtıcı bir şekilde geniş kitlelerin refah beklentisi, neoliberal politikalar çerçevesinde kapsanabilmiştir. Bu “başarının” gerisinde, uluslararasılaşmış-finansallaşmış piyasa mekanizmasının kurumlarının ve kurallarının egemen kılınması yatmaktadır. Sıcak para hareketleri, değerli kur rejimi, tüketici kredilerinde muazzam genişleme, yükselen cari açık olguları, ekonomide geçici süreyle “almadan verme” koşullarını yaratmıştır. Geleneksel popülizmden farklı olarak geniş kitlelerin refah artışı beklentisi ile sınıf mücadelesi ya da kamu maliye politikaları üzerinden elde edilen popülist kazanımların ilişkisi koparılmıştır. Yerine refah artışı beklentisini, emekçi kitlelerle ve tüm ekonomiyle daha derin bir temasa geçen finans sermaye karşılamaya başlamıştır. Devlet, sosyal yardım politikalarını, neoliberal piyasanın dışladığı kesimleri yine piyasa mekanizmasına içermek için kullanırken, kamu maliyesi geniş emekçi kitleler için minimumdaki sınırlarına geri çekilmiştir. Bu yazıda neoliberal politikaları uygulayan bir siyasi iktidara verilen kitlesel desteğin ardındaki ekonomi politik tablo incelenmekte ve bu olgunun yakın dönem tarihimizdeki diğer popülizm örnekleriyle farkları ve benzerlikleri ortaya konulmaya çalışılmaktadır.
Anahtar sözcükler: Popülizm, AKP, neoliberal popülizm, yoz popülizm, cari açık/fazla, finansallaşma, kamu maliyesi
***
Neoliberal populism: 2002-2010 public finance, finance, the current account balance and politics
Yiğit Karahanoğulları
That a political party in power for two terms and applying neoliberal policies wins a third general election with 50 % public support is a phenomenon that necessitates an explanation. This article tries to analyze this political achievement and the related period through the concept of populism. This model of populism resembles neither the traditional populism in the 1970s import substitution model of Turkey nor to the degenerate populism in Özal’s era. Both the consumption of the working population and the profits in the private sector could be increased conjecturally in this model of neoliberal populism. Surprisingly, the prosperity of the masses could be embraced within the neoliberal policies. Behind this “achievement” lies the sway of the institutions and regulations of the globalized and financialized market mechanisms. Hot money flows, overvalued currency, enormous expansion in the consumer loans, increase in the current account deficit make this “giving without taking” phenomenon possible temporarily. As distinct from traditional populism, the welfare vision of masses is delinked from the gains obtained through class struggle or through populist state transfers. Instead, this prosperity pursuit is satisfied by the finance capital being in touch with the working population and masses more deeply. While social aid programs are applied to reincorporate the excluded population into the market mechanism, public finance is retreated to its minimum for the working masses. In this article the political economic picture of the support of masses to a political power applying neoliberal policies, together with the differences and resemblances between neoliberal populism and other recent populism models in Turkey are depicted.
Keywords: Populism, AKP, neoliberal populism, degenerate populism, current account deficit/surplus, financialization, public finance
