1950’li yıllarda Amerikan sosyal bilim anlayışının Türkiye’de disiplinler üzerinde yarattığı metodolojik ve tematik etkiler
Cangül Örnek
Özet: II. Dünya Savaşı sona erdiğinde Nazi Almanyası’ndan kaçarak gelen ve üniversitede görev yapan sosyal bilimcilerin neredeyse hepsi Türkiye’yi terk etmişti. 1950’ler boyunca onların yerine çok sayıda ABD’li öğretim üyesi Türkiye’ye geldi. Bu yıllar aynı zamanda, dünyada davranışsalcılığın ve ampirisizmin damgasını vurduğu Amerikan sosyal bilim anlayışının “evrensel bilim” olarak kabul edilmeye başlandığı yıllardı. Türkiye’de özellikle sosyoloji, psikoloji ve kamu yönetimi alanlarını etkileyen Amerikan yaklaşımı, siyaset bilimi disiplininin kuruluşunda da belirleyici oldu. ABD’li öğretim üyelerinin ve genel olarak Amerikan yaklaşımının bu sayılan disiplinleri metodolojik ve tematik olarak nasıl etkilediğini inceleyen bu araştırma, sayılan disiplinin bu çerçevede adeta baştan kurulduğunu ya da önemli bir dönüşüm geçirdiğini iddia etmektedir. Türkiye’de 1960’lı yıllardan itibaren anti-Amerikancılık, üniversitelerde ve öğretim üyeleri arasında da yaygınlaşmış, ancak sosyal bilimler üzerindeki etki tartışmaya açılmamıştır.
Anahtar sözcükler: Sosyal bilimler, sosyoloji, psikoloji, kamu yönetimi, ABD
***
The methodological and thematic impacts of the American social science approach on social science disciplines in Turkey in the 1950s
Cangül Örnek
By the end of the Second World War, the German émigré scholars, who had undertaken important roles in Turkish academia, left Turkey. During the 1950s they were replaced by Americans. In the meantime, the American social science approach, dominated by behavioralism and empiricism, was heralded as the “universal science” in the world. Being influential especially on sociology, psychology and public administration, the American approach played a constitutive role for the newly developing political science discipline as well. Through scrutinizing the methodological and thematic impact of the American approach and American scholars in Turkey, this research argues that social science disciplines were almost reestablished or exposed to a fundamental change under these circumstances. Although anti-Americanism started to shake Turkish university campuses and became popular among the academics in the following decade, the American impact on social sciences has not been seriously discussed.
Keywords: Social sciences, sociology, psychology, public administration, the US
