Haziran 1995 Tarihinde Yeni Çıkan Kitaplar

Geç yaşta ilk kez baba olan bir Osmanlı aydını, İttihat Terakki’nin maliye nazırlarından Cavid Bey ve babalık heyecanıyla, oğlunun adını vererek (Şiar’ın Defteri) notlar düştüğü iki defter...

Kahvenin Yunanistan’daki kültürünü, mekanlarını, pişirme ve içme “racon”larını, tiryakilerini; nargile, tavla, lokum gibi yoldaşlarını anlatan bir kitap. Ama dahası var: Çağdaş Yunan ırkçılığına yönelik “ince” bir eleştiri metni; “karşı sahil”den bir dert ortağı... “Gayrıresmî” konulardaki kitaplarıyla tanınan, ülkesindeki milliyetçi-şovenist rüzgarlarla, ırkçı söylemlerle cebelleşen Petropoulos’tan hem köpüklü hem köpüksüz, hem “sade” hem şekerli sayfalar.

Kendi halinde bir insan olan doktor Vincent Artus`u zaman zaman tedirgin eden tek şey, öldürdüğü karısı Beatrice`le ilgili anılarıdır. Bu sakin yaşamı bir gün, Beatrice`in ilk evliliğinden olan kızı Camille`nin ortaya çıkmasıyla altüst olacaktır. Camille, hala yaşadığına inandığı annesini bulmak istemektedir.

68 kuşağının önemli isimlerinden, hem Doğulu hem Batılı, aileden solcu, bugün hala solcu, 68’de çok gezinmiş çok dolaşmış bir eylemcinin, Tarık Ali’nin tam anlamıyla “uluslararası” anıları, değerlendirmeleri: İngiltere, Fransa, ABD, Vietnam, Bolivya, Kamboçya, Almanya, SSCB, Küba, Prag... Che, John Lennon, Mick Jagger, Castro, Pol Pot, Regis Debray... Ve bugüne ait bir final, Yeni Sağ’ın rüzgarına kapılan 68’lilerin “manevî akıbetleri”.

Cumhuriyet döneminin ilk "güdümlü muhalefet" deneylerinden biri olan Serbest Cumhuriyet Fırkası üzerine yazılmış eserlerin azlığı, yeni yetişen kuşakların, yakın tarihin bu "yapay" demokrasi girişiminin ilginç serüveni hakkında yeterli bilgi edinmesini engellemektedir.

Lozan Antlaşması’na kadar “azınlık” olarak tanımlanmayan etnik ve dinî unsurlar; çerçeveyi biraz daraltırsak gayrı-müslim Osmanlılar hemen hemen bütün Batılılaşma akımlarında olduğu gibi sol fikir ve hareketlerin yayılmasında da öncülük etmişlerdi: Bugüne kadar ışıkla ve yazıyla gerektiğince buluşamamış, önemli bir tarih kesiti. Zürcher, Feroz Ahmad, Adanır, Dumont, Noutsos, Yalımov ve Ter Minassian'ın makaleleriyle...

On yaşını geçmiş çocukların “olağan hal” olarak savaşı bildikleri yer Orası. Ender Özkahraman’ın Orası Öyküleri’nde, bu acılı dönemin yansımaları kadar, “bölge”nin daha önceki görece sakin yılları da var. Orası’nın mutlu çocukluklara sahne olabildiği yıllardan anılar, izler...

Bu kitapta Türkan Şoray, Filiz Akın, Fatma Girik, İzzet Günay, Ediz Hun yok. Yeşilçam’ın altın yıllarından, siyah-beyaz sahnelerden, film setlerinden de söz edilmiyor. Veya, çok dolaylı olarak söz ediliyor. Meselâ, bir çekim arasında sete kavuncu gelmesi sayesinde kavun seçmeyi öğrendiğini anlatıyor Nubar Terziyan. Ve eşi Katrin’le nasıl tanıştığını, eski İstanbul’u, deniz sefalarını, çapkınlıklarını, yarı amatör bir Ermeni tiyatrosunun maceralarını, Hamlet oyunu için mezarlıktan kurukafa çalma hikâyesini, askerlik anılarını, İstanbul’u bir barbarlık filminin setine dönüştüren 6-7 Eylül olayları sırasında yaşadıklarını...

Yazarlık, şöhret rüyası, ticaret, safdillik, tilkilik, kıssadan hisse, intikam... Svevo’nun hem kendine, hem mesleğine, hem her yazara, hem herkese bıyık altından hafifçe güldüğü bu küçük roman birkaç erkek kahraman arasında geçiyor; aşk meşk yok, beklenmedik şeyler var: Bir para-pul entrikası, birinin burnunun üzerine indirilen bir yumruk ve sürüyle serçe...

Nüfus, cemaatler, tarikat faaliyetleri, esnaf gelenekleri, eğlence kültürüyle Osmanlı dünyasının merkezi İstanbul ve İstanbul’da yaşayanların, İstanbullu olanların kimlik arayışları... Yeniçeriler’in, Mevlevî dervişlerinin, Beyoğlu levantenlerinin ve diğerlerinin kültürle, şehirlerle, mekanlarla alışverişleri; hayatlarına çizdikleri çizgilerle paylaşım alanı dışında bıraktıkları.

Nefret kültürü... Üretim, dağıtım ve pazarlama: Yeni Dünya Düzeni... Akıbet: Çok istisnai ve çok dar alanlar dışında, bütün dünyada hüküm süren, çeşitli biçimlerdeki iç savaş halleri... Hans Magnus Enzesberger, zamanın ruhuna, dönemin “etkili ve şiddetli” kültürüne nüfuz ediyor, onu “insanlık” namına sorguluyor İç Savaş Manzaraları’nda.

Türkiye’de önce Ayrılmak’la tanınan Dan Franck, Genç Bir Kız’da da kamerasını yine çağımızın kadın-erkek ilişkilerine yöneltiyor, kurguyu yine kamera hareketlerinin üzerine oturtuyor: Zamanda geri dönüşler, ileri gidişler, kesme-yapıştırmalar, sallantılı tren yolculukları... Luca ve Anna’nın “Leningrad ile Paris arasında kırılmış aşklarının hikayesi"...

Zafer Aracagök, Eve Dönmek İstemiyorum’da, yazar ile efendisi arasında Odysseia’dan günümüze neredeyse hiç kesintisiz süregelmiş bir sözleşmeyi ortaya çıkarıyor ve Dil’in efendinin dili olduğunu savunuyor. Sanat-yaşam, edebiyat-kuram, merkez-marjin gibi ikili karşıtlıkların ayrım çizgileriyle boğuşan, “bir nev’i avant-garde” roman... “

Orhan Şaik Gökyay’ın makalelerinden ve inceleme yazılarından oluşan bir “geniş yelpaze” derlemesi. Konular ve isimler pek popüler değil ama zaten bu hiç önemli değil: Gölpınarlı’dan Yahya Kemal’e, “Anıtkabir Senaryosu”ndan Sohbetname’ye, Yunus Emre’den Nasihatü’s-Salatin’e, Evliya Çelebi’den Şeyh Bedreddin’e, Mehmet Akif’ten Fahir İz’e, edebiyat üzerine “edebî” yazılar.

Cumhuriyet’in ilk yıllarından 90’lara, Türkiye’nin “girişimcilik” tarihi ve devletle işadamlarının bir türlü gevşemeyen ilişkileri... Holdingleşme eğiliminin köklerinden liberalizmin tanımına ve Türkiye’deki algılanış biçimine, girişimci derneklerinin işlevinden Türkiye’nin iktisat politikalarındaki dönüm noktalarına... Yetmiş küsur yıllık bir süreç üzerine derinlikli tezler...

Atilla Atalay’ın İletişim’den çıkan ilk kitabı. “Civciv kutusu ne ki, çok daha acıklı öyküler anlattı zaman... Galeyanlar oldu, linçler sonra... Herkes deli gibiydi... Evet evet, herkes delirmişti sonunda...” Hiçbir yerde yayımlanmamış öyküler, bambaşka “bir” öykü ve H.B.R. Maymun’da yayımlanmış “Sıdıka”lar...

Kısa bir roman ya da uzun bir hikaye; Yüzyetmişaltı Yıl ve Sessizlik Hikayeleri’ni okumuş olanlar için “Mehmet Fehmi İmre tarzında” bir anlatı... Cennet ve Cehennem, -hem mecburiyet hem cesaret- çıplak ayakla çakıl taşlarına basarak sürdürülen bir yürüyüş.

Masallara karışmış bir kentin keşfi ve kendileri için garip bir arayışa çıkacak o yürekli insanı bekleyen kent ahalisi. Beklenen kim mi? Hugh; başlama yerinden, dingin ve huzur veren eşikten keşiflere yelken açan Hugh... Günümüzün çok okunan, geniş bir coğrafyada ilgiyle izlenen yazarı Ursula K. Le Guin’den düşsel bir öykü; daha doğrusu, yeryüzündeki en eski öykünün çağdaş düşlerle örülmüş yorumu.