Kürt hareketinin örgütlenme süreci olarak 1970’ler
Ahmet Hamdi Akkaya
Özet: Kürt meselesi, 1984’ten beri süren silahlı mücadele-çatışma sürecinin belirleyiciliği ile adım adım Türkiye gündeminin temel belirleyeni olurken, Kürt hareketinin tarihi de daha çok bu süreçle, özellikle de Diyarbakır cezaevi örneğinde somutlaştırılan 1980 darbesinin baskıcı-inkârcı politikaları ve buna karşı direniş ile başlatılır oldu. Bu okumayla yakın dönem Kürt hareketinin tarihi açısından 1960’lardaki sosyal ve siyasal hareketlenmenin ürünü olarak 1970’lerde yaşanan örgütsel gelişim süreci göz ardı edildi. Halbuki 1970’ler, ‘Kürdistan sömürgedir’ tezi temelinde ‘Türk solundan ayrı örgütlenme’ kararı ile ortaya çıkan çok parçalı Kürt hareketinin örgütlenme ve kolektif eylem geliştirme süreci idi. Dahası bu tez ve ona dayalı Ulusal Kurtuluş Mücadelesi yaklaşımı sadece 70’leri değil sonraki iki on yılı da belirledi. Bu açıdan 1970’lerde ortaya konan program, 80’ler ve 90’larda Kürt hareketinin örgütlenme ve eylem çizgisinin çerçevesini oluşturmuştur. Bu sürekliliğin yanı sıra genel örgütsel panaroma açısından ise 70’ler, daha sonraki tek aktörün hegemonyasındaki tablodan çok farklıdır. Çok parçalı bir yapıya sahip olan Kürt hareketinin genel siyasal haritasını ortaya koymayı amaçlayan bu makale, 1970’leri ‘gerçek’ anlamda Kürt siyasal hareketinin ortaya çıktığı dönem olarak ele almaktadır. Bu ise ‘milli mesele olarak Kürt sorunu ve sömürge olarak Kürdistan’ tezleri temelinde örgütsel yapıya kavuştuğu, kitlesel mobilizasyon süreci içinde belli bir siyasal-sosyal pratik (seçimlere katılım ve sınırlı sayı ve süre için de olsa yerel yönetimlerde iktidar olma dahil bir dizi politik etkinlik) geliştirildiği dönem anlamına gelmektedir. Bu çerçevede, 1970’lerdeki Kürt örgütlerinin bir tür soyağacının, dönemin Kürt ve Türk sol örgütlerinin birbirleri ile ve kendi içlerinde ulusal sorun ve Kürt hareketi eksenli tartışmalarının yer aldığı makale, bir yandan genelde göz ardı edilen bu döneme değinirken; diğer yandan da daha sonraki tek aktörün hegemonyasındaki sürecin izlerini ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır.
Anahtar sözcükler: 1970’ler, Türkiye, Kürdistan, Kürt örgütleri, sömürge tezi
