Edebiyat Eleştirisi ve Tarihi - 6. sayfa

Orhan Şaik Gökyay’ın makalelerinden ve inceleme yazılarından oluşan bir “geniş yelpaze” derlemesi. Konular ve isimler pek popüler değil ama zaten bu hiç önemli değil: Gölpınarlı’dan Yahya Kemal’e, “Anıtkabir Senaryosu”ndan Sohbetname’ye, Yunus Emre’den Nasihatü’s-Salatin’e, Evliya Çelebi’den Şeyh Bedreddin’e, Mehmet Akif’ten Fahir İz’e, edebiyat üzerine “edebî” yazılar.

Bu kitapta, düşünen ve yazan Cemil Meriç’ten çok, yaşayan Cemil Meriç var karşınızda. Bazen samimi bir dost, bazen asabî bir hoca. Bazen müşfik bir baba, bazen münzevî bir aydın. Ömrünün otuz karanlık yılını ışık dolu harflerle eserlerine işleyerek körlüğün narını ilmin nuruna çeviren bu “fikir işçisi”nin mahremiyetine giren her insana söylediği bir sözü tekrarlayarak sunuyoruz: “Oku evladım!”

12 Mart ve 12 Eylül romanlarının toplumsal bir sorunsal çerçevesinde incelenmesi. Moran, Sevgi Soysal, Adalet Ağaoğlu, Latife Tekin, Orhan Pamuk, Pınar Kür, Bilge Karasu’nun romanlarını örnek alıp, yeni anlatı arayışlarını, “fantastik”e, “polisiye”ye, “büyülü gerçekçilik”e, “üst kurmaca”ya dönük yeni eğilimleri yorumluyor.

Türk edebiyatında başlıbaşına bir tarz, anlatısında sadelik içinde vardığı derinliklerle evrensel bir ses olan Yusuf Atılgan için, “Perşembe Grubu” arkadaşlarınca hazırlanan armağan kitabı. Yusuf Atılgan’ın geniş yaşam öyküsü, onunla ilgili röportajlar, yapılan söyleşiler, eserleri hakkında yazılan eleştiriler, yürüttüğü kimi yazışmalar, yayımlanmamış yazıları, çevirileri ve armağan yazıları.

Tanzimat romanının epistemolojik temelleri üzerine bu inceleme, Türk romanının doğum evresinde, Tanzimat aydını veya genel olarak tahsilli bireyinin ruh dünyasını, baba-oğul ilişkisi izleğinde tasvir ediyor.

İncelemesinin 2. cildinde 1950-75 döneminin onbeş eserini ele alan Moran, bu dönemde düzen eleştirisi sorunsalının merkeze oturduğunu tespit ediyor. Bu etkenin geleneksel halk edebiyatına dönüşle ilişkisi ve Anadolu romanının özelliklerinin bu süreç içinde belirlenişi üzerinde duruyor. Berna Moran, Oğuz Atay’ın Tutunamayanlar’ı ile Yusuf Atılgan’ın Anayurt Oteli'ni özel olarak ele alıp inceliyor.

T.C. tarihinin en ünlü Millî Eğitim Bakanlarından ve aynı zamanda önemli edebiyatçılarımızdan Yücel’in, Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nu merkeze alarak 20. yüzyıl Türk edebiyatı üstüne yaptığı bu karşılaştırmalı inceleme, çağdaş bir klasik niteliğindedir.

Alman araştırmacı Seyppel, Atay’ın Tutunamayanlar romanından hareketle Türkiye toplumunda aydınların konumunu sorguluyor. Batılılaşma sorunsalı ekseninde aydınların yaşadığı ve kimlik arayışları nedeniyle sertleşen çelişkileri tartışıyor.

Nihat Özön'ün bu eseri ilk kez 1936’da yayımlandı ve yakın zamana kadar alanında tek başvuru kitabı olarak kaldı. Türk romanının kökenleri üzerine kapsamlı bir araştırmaya dayanarak derli toplu bilgiler veren kitap, kendinden sonraki araştırmacılar ve konunun meraklılarına yeni ufuklar açmasının yanı sıra, özellikle öğrencilere yol gösterecek eşsiz bir kaynak niteliğinde.

Jale Parla, 19. yüzyıl başı romantiklerinin yarattığı Doğu mitosunun süreç içinde geçirdiği evrimi araştırıyor. Bu mitosun sömürgeci politikalara ve bu politikaların geliştirdiği kamuoyu tepkisine paralel olarak nasıl değiştiğini anlatan özgün bir çalışma.

Doğu-Batı sorunsalı çerçevesinde, tarihî gelişimi içinde Türk romanının incelenmesi. Sekiz romancı, Ahmet Mithat, Recaizade Mahmud Ekrem, Halit Ziya Uşaklıgil, Hüseyin Rahmi Gürpınar, Halide Edip Adıvar, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Peyami Safa ve Ahmet Hamdi Tanpınar ele alınıyor.