15 Ekim 1814’te emekli subay Yuri Petroviç Lermontov ile zengin bir ailenin kızı olan Mariya Mihaylovna Arsenyeva’nın oğlu olarak Moskova’da dünyaya geldi. Annesinin genç yaşta ölümü üzerine, bakımını üstlenen büyükannesi Yelizaveta Alekseyevna Arsenyeva’nın yanına, Penzenskaya’ya yerleşti. Burada küçük yaştan itibaren Almanca, İngilizce, Fransızca ve Yunanca öğrendi, resim ve müzik dersleri aldı. 1827’de büyükannesiyle birlikte Moskova’ya yerleşti. Her türlü maddi imkânın sunulduğu bir evde büyümesine rağmen, babasıyla görüşmesi kesin bir şekilde yasaklandığından, mutsuz bir çocukluk ve gençlik geçirdi. Sağlığı nedeniyle hem temiz havası hem de kaplıcaları için sık sık gittiği Kafkasya’da, dağlara karşı derin bir tutku geliştirdi. 1830’da Moskova Üniversitesi’nde felsefe eğitimi almaya başladı. Ertesi yıl babasının ölümüyle ağır bir bunalım geçirdi ve intiharın eşiğine geldi. Şiir yazmaya bu yıllarda başladı. Dönemin siyasi ortamını eserlerinde yansıttı. 1832’de ders aldığı kimi profesörlerle yaşadığı fikir ayrılığı nedeniyle üniversiteden uzaklaştırıldı. St. Petersburg’a giderek harp okuluna yazıldı ve 1834’te asteğmen olarak mezun oldu. 1837’de Rus şair ve yazar Aleksandr Puşkin’in bir düello sonucu hayatını kaybetmesiyle derinden sarsıldı. Bu ölümün gerçek sorumlularını eleştiren ve Rus ulusunun Puşkin’e olan sevgisini dile getiren bir ağıt yazdı. Aristokrat çevreleri ve Çar I. Nikolay’ı rahatsız eden bu şiir, Kafkasya’ya sürülmesine sebep oldu. Öte yandan Lermontov bu şiirle beklenmedik bir ün kazandı ve bir anda ülke çapında “Puşkin’in varisi” olarak anılmaya başladı. Kafkasya sürgünü sırasında edindiği tecrübeler sonraki şiirlerinde, düz yazılarında, resim ve çizimlerinde önemli bir yer tutar. 1838 başında Moskova’ya dönmesine izin verildi. Başkente dönüşünde edebiyat çevrelerinde kahraman olarak karşılandı. Bu dönemde Rus romanının kurucularından biri olarak sayılmasına neden olan Zamanımızın Bir Kahramanı’nı yazmaya başladı. 1840’ın ilk aylarında St. Petersburg’da Fransız büyükelçisinin oğluyla yaptığı düello nedeniyle askerî mahkemeye çıkarıldı ve Çar I. Nikolay’ın talimatıyla yeniden Kafkasya’ya sürgüne gönderildi. Zamanımızın Bir Kahramanı’nın ilk baskısı bu sırada yayımlandı. Büyükannesinin çabalarıyla 1841’de kısa bir süreliğine başkente gelmesine izin verildi. Birliğine dönerken uğradığı Pyatigorsk’ta, bir tartışma sonucu Nikolay Martinov adında bir başka subayla düelloya girdi ve bu düelloda hayatını kaybetti. Cenazesi 27 Temmuz 1841’de binlerce kişinin katıldığı törenle defnedildi. Ertesi yıl, Çar I. Nikolay’ın izniyle naaşı Tarkhani’deki aile mezarlığına aktarıldı. Maskeli Balo isimli bir oyunu ve “Yelken”, “Hayır, Byron Değilim”, “Şairin Ölümü”, “Bir Ocak”, “Valerik” gibi birçok şiiri vardır.
