II. Abdülhamid dönemi Selanik kırsalında tarım ekonomisi ve eğitim ilişkisi
ZEYNEP KÜÇÜKCERAN
19. yüzyıldan itibaren, Osmanlı İmparatorluğu merkezi yönetim sürecine giden yolda eğitimin önemini fark etmeye başladı. Osmanlı Tebaası, İmparatorluğun gelişmesi için, yönetim zihniyetinin temel ilkeleri gereğince eğitilecekti. Böylece eğitim, yöneticiler için, bir yandan tebaayı şekillendirme imkanı sunarken, öte yandan da eğitim aracılığıyla onları kontrol etme yolunu açtı.
Abdülhamid döneminde bu gelişmeci özellik daha açıkça gözlemlenebilir hale geldi. İlkokul eğitimi, bu gelişmeci özelliğin bir parçası olarak, şekillendirmenin ilk adımı olarak görüldü. Bu nedenle ilkokulları yaymak ana politika haline geldi. Fakat, merkezi bir program köylerde eğitimi yaymada etkili olabilir miydi?
Köylerde en önemli konu gelecek yıl için yeteri kadar üretmekti, bu yüzden insanların yaşamını tarımsal üretimle ilgili herşey yönetiyordu. Bu nedenle eğitimin köylerde yayılmasını yarattığı sosyal ve finansal koşullarla ve bu koşullardan yararlanan aktörlerle tarımsal ekonomi belirledi. Böylece köyler, merkezden yayılamaya çalışılan politika ile tarımsal ekonominin belirlediği bu koşullar arasında kaldılar. Bu suretle, eğitimin kırsalda yaygınlaşması merkezi çabalarla tarımsal ekonominin mücadelesinin hikayesidir. Ve eğitim tarihine yaklaşım kırsalın derin gözlemi ve bu mücadelenin analizi olmaksızın eksik olacaktır.
Selanik bir taraftan tarımsal verimliliği ve çeşitliliği olan bir bölge iken bir taraftan şehri eğitimin gelişkin olduğu bölgelerdendir. Bu nedenle, Selanik, yukarıda bahsedilen koşulları incelemek açısından iyi bir örnek sunuyor.
Anahtar sözcükler: II. Abdülhamid II, Selanik, tarım, ibtidai, köyler, eğitim.
* * *
İttihatçılar ve Şerif Hüseyin: Mekke isyanının nedenleri üzerine bir değerlendirme
M. TALHA ÇİÇEK
İmparatorluktan ulus-devlete geçiş sürecinde gerek Türkiye devleti gerekse Suriye, Ürdün, Filistin ve Irak gibi bazı Arap devletleri tarafından modern ulus kimliğinin inşasında önemli bir olay olarak kabul edilen Şerif Hüseyin isyanının mahiyeti ve bununla bağlantılı olarak sebepleri son dönem Osmanlı Arap tarih yazımının en tartışmalı konularından biridir. İsyanın milliyetçi bir mahiyeti olmadığı artık mevcut akademik literatürde genel geçer bir bilgi olsa da, İttihat ve Terakki politikasının bu olaya etkisi henüz yeterince incelenmiş değildir. Bu makale, genel olarak Osmanlı ve Alman arşiv belgelerinden yola çıkarak Şerif Hüseyin’in isyan etme sebepleriyle İttihat ve Terakki’nin vilayetlerde Osmanlı merkezi devlet otoritesini kurma politikası arasındaki ilişkiyi analiz etmektedir.”
Anahtar sözcükler: Şerif Hüseyin İsyanı, İttihat ve Terakki Cemiyeti, merkezileştirme, Arap ihaneti tezi.
* * *
CHP’nin değişiminde önemli bir durak: CHP araştırma bürosu
YUNUS EMRE
Cumhuriyet Halk Partisi Ocak 1958’de Araştırma ve Dokümantasyon Bürosu ismiyle bir büro kurdu. Bu büro CHP’nin yaşadığı dönüşümde çok önemli bir rol üstlendi. CHP’nin seçmenlerin ekonomik ve toplumsal sorunlarına daha duyarlı bir parti haline gelmesinde en önemli girdiyi büronun yayınları sağlamıştı. 1965’e kadar faaliyette bulunan Araştırma Bürosu en önemli çalışmalarını 1958-1961 evresinde yapmıştır. Bu yazının temel amacı CHP tarihi içinde çok bilinmeyen ve gündeme gelmeyen Araştırma Bürosu’nun ilerleyen dönemde CHP’nin yaşadığı değişim üzerindeki etkilerini incelemektir.
Anahtar sözcükler: Cumhuriyet Halk Partisi, Araştırma Bürosu, siyasi partiler, parti profesyonelleri, İsmet İnönü, Bülent Ecevit.
